Het instorten van de hellingbanen van de parkeergarage van het St. Antoniusziekenhuis in Nieuwegein heeft het wederom duidelijk gemaakt: coördinatie van constructieve veiligheid is essentieel. Het ongeval staat niet op zichzelf. In de afgelopen 20 jaar zijn door de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) in Nederland meer dan tien bouwcalamiteiten onderzocht als gevolg van problemen met constructieve veiligheid. Veel hadden we kunnen voorkomen met een goede coördinerende constructeur (verder: CC). Dit alles roept een aantal vragen op.
–
–
Waarom krijgen we het niet voor elkaar altijd een CC in te zetten?
Ik denk dat het een combinatie is van meerdere zaken. Het is vaak complex en ondankbaar werk dat onder tijdsdruk plaatsvindt. En er is in veel gevallen onvoldoende budget voor (gereserveerd). Als er vervolgens niemand opstaat die claimt dat het moet gebeuren, dan wordt de rol gewoon geschrapt of uitgekleed. En als het wel voor een groot deel van de projecten geregeld is, dan nog schuilt het gevaar in dat ene project of bouwdeel dat onvoldoende aandacht krijgt. Zoals de hellingbanen in Nieuwegein die als laatste, kleine deel in het grote geheel van de betonconstructie simpelweg vergeten lijken te zijn.
Wat houdt de rol in?
Een CC bewaart overzicht over de constructie, controleert anderen en staat in nauw contact met alle partners in de bouw. Hij/zij legt uit hoe systemen moeten worden gekoppeld en gemonteerd en bewaakt dit bij alle onderaannemers.
De praktijk leert dat je vaak in actie moet komen als er iets vergeten is. Ofwel in het ontwerp, ofwel in de detailuitwerking van een van de partijen. Dat maakt het werk ondankbaar, want je bent vaak degene die de slechte boodschap moet brengen tegen alle druk van geld en tijd in.
“De rol van CC is een prachtige leerschool voor nieuwe constructeurs”
Waarom is de rol zo belangrijk?
Allereerst om veiliger te bouwen, veiligere gebouwen te maken en calamiteiten te voorkomen. Een CC constateert het als er iets wordt vergeten of samenhang ontbreekt. En stuurt waar nodig bij.
Maar de rol van CC is ook een prachtige leerschool voor nieuwe constructeurs. Je leert het vak door letterlijk te zien hoe dingen in elkaar worden geknoopt. Alleen met die kennis en ervaring kun je leren ontwerpen en kun je zelfstandig opereren.
Er zijn veel voorbeelden van talentvolle constructeurs die het vak verlaten vanwege de harde mentaliteit in de bouwwereld, waarbij geld en tijd prioriteit krijgen boven zorgvuldigheid en onderling respect. Dit moeten we keren. We hebben de nieuwe generatie hard nodig en we moeten zorgen voor een praktische leerschool. Ook daarom is het essentieel om de rol van CC te bepleiten en te beschermen.
Hoe zorgen we dat er vaker een CC wordt ingezet?
Laten we zorgen voor hulpmiddelen die constructeurs helpen om opdrachtgevers en aannemers te overtuigen dat een CC noodzakelijk is. Bijvoorbeeld standaard offertes en werkprotocollen waarin werkzaamheden zijn benoemd en voldoende budget wordt gerekend om de rol te vervullen. En voorbeelden van een detailplanning waarmee in het proces voldoende tijd wordt genomen voor controlewerk, aanpassingen en onderlinge afstemming. We moeten bovendien zorgen voor intensieve begeleiding van (onervaren) constructeurs, zodat ze er niet alleen voor staan.
Is het inzetten van een CC niet kostenverhogend?
Buiten het feit dat controle en coördinatie hoe dan ook nodig zijn voor veilige bouwwerken, weet ik zeker dat een CC zichzelf terugverdient. Faalkosten en dubbel werk worden immers voorkomen. En zet de kosten eens in perspectief. Ik schat in dat een CC voor een gemiddeld project slechts 0,25 á 0,5% van de bouwkosten bedraagt, voor coördinatie en bewaking van de samenhang. Reken daarnaast nog 0,25 á 0,5% voor uitwerking van in het werk gestort beton, zoals de fundering (wat vaak wel als standaard werk gezien wordt). Als je bedenkt dat een adviseursteam van architect, constructeur en alle andere adviseurs tezamen circa 10% nodig hebben, zijn deze kosten heel behapbaar en een verstandige investering. Dat moeten we blijven uitleggen aan klanten en benadrukken dat veiligheid geen vrijblijvende optie is.
“Neem de uitwerking van onderaannemers niet voor lief”
Wie is er verantwoordelijk?
Bij meerdere calamiteiten was de conclusie van de OVV dat verantwoordelijkheden onduidelijk waren. Dat vind ik onbegrijpelijk. Iedereen is verantwoordelijk voor zijn eigen werk, dus voor zijn eigen berekening, rapport en tekening. De CC is verantwoordelijk voor de controle en coördinatie tussen de verschillende systemen en onderaannemers. Dus ook de CC draagt gedeeltelijk verantwoordelijkheid. Bij een calamiteit zal achteraf worden bepaald wie voor welk aandeel verantwoordelijkheid is, maar dat is voer voor juristen. Laten we beginnen met verantwoordelijkheid nemen. Ieder voor zijn eigen werk en de CC voor de controle en coördinatie.
En dan nog een tip voor de CC: Wees kritisch, zorgvuldig en neem de uitwerking van onderaannemers niet zomaar voor lief. Goede coördinatie vergt focus en veel tijd. Onderaannemers zijn vaak echte specialisten, maar ook zij hebben soms geen opdracht of begeleiden onervaren medewerkers onvoldoende. Duik er diep in en laat pas los als je weet dat het goed is. Ga bovendien kijken op het bouwwerk, op meerdere momenten om te begrijpen waarom iets wel of niet maakbaar is.
Al met al heb ik enkele oproepen aan alle constructeurs en bouwpartners:
- Zorg dat het vak leuk blijft door elkaar te respecteren en veiligheid als gezamenlijk doel te benaderen.
- Zorg vooraf voor goede afspraken over geld en tijd.
- Accepteer niet dat de rol van CC wordt uitgekleed.
- Neem je verantwoordelijkheid.
Om grip te houden op constructieve veiligheid moet de complete constructie gestructureerd worden uitgewerkt. Van ontwerp naar uitvoering, van tekening naar montageplan voor timmerlieden. Daarvoor is tijd, kunde en aandacht nodig. En geld.
Dus constructeurs: sta op, want wij kunnen dit als geen ander. Er mag geen project meer komen zonder ons als coördinator van de constructieve veiligheid!
Ga naar Cement voor meer columns van de Constructeur van het Jaar.
ir. Rob Doomen RO
45 jaar
werk
2010 – heden: partner van Pieters
2003 – heden: constructeur bij Pieters
opleiding
1998 – 2004: TU Delft
Civiele Techniek, Mechanica en Constructies + Bouwtechniek en Bouwproces
Deel deze pagina
Meer weten over dit onderwerp?
 | Frank Kaalberg |
